Kamerlingh Onnes Gebouw

Dit gebouw verbindt twee belangrijke momenten uit de Leidse geschiedenis. In januari 1807 ontplofte een hier afgemeerd kruitschip. De klap vaagde 218 huizen aan weerszijden van de gracht weg. Nieuwe woningen kwamen er niet. Het ging op dat moment slecht met Leiden: de stad had nog maar 31.000 inwoners, woningen stonden leeg, werden gesloopt of verheeld. Nadat het terrein een halve eeuw braak had gelegen, verrees hier op de 'Kleine Ruïne' een Physisch, Chemisch, Anatomisch en Physiologisch Laboratorium naar ontwerp van architect H.F.G.N. Camp. Het gebouw draagt de naam van de natuurkundige en Nobelprijswinnaar Heike Kamerlingh Onnes (1853-1926).

Hij slaagde er 100 jaar geleden in op deze plaats het edelgas helium vloeibaar te maken bij een temperatuur van -269° Celsius, net boven het absolute nulpunt. Hieraan ontleent het gebouw zijn bijnaam 'de koudste plek op aarde'. Samen met zijn collega en vriend Hendrik Lorentz (1853-1928, eveneens Nobelprijswinnaar) bouwde Kamerlingh Onnes het laboratorium uit tot een van de meest geavanceerde in Europa.

Wereldberoemde wetenschappers hebben hier onderzoek gedaan, zoals Marie Curie (1867-1934), die onder andere het radium ontdekte, en de theoretisch fysicus Albert Einstein (1879-1955), vooral bekend vanwege zijn relativiteitstheorie. Van 1920 tot 1940 was Einstein als bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Leiden verbonden; in 1921 ontving ook hij de Nobelprijs. Zo staat het gebouw tevens symbool voor een bloeiperiode van de Leidse universiteit. 

Het oorspronkelijke gebouw met de neoclassicistische gevel is in de loop van de tijd diverse malen uitgebreid en ingrijpend verbouwd. De laatste renovatie vond plaats in de jaren 2001-2004, toen het gebouw geschikt werd gemaakt voor huisvesting van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid, inclusief bibliotheek en studentenvoorzieningen. Een speciale vermelding verdient de oude theatervormige collegezaal in neoclassicistische stijl op de eerste verdieping.